’S ann à SG irar fir., a chaidh na ilar
agus na connragan air an dì-choslachadh, a tha GA iolair boir. B’ e iolair
an cruth àbhaisteach, mar a chithear aig Mac Mhaighstir Alasdair 1741, Shaw
1780, Armstrong 1825, Highland Society Dictionary 1828, Dwelly 1901–11, ged a gheibhear
an cruth iolaire an-diugh cuideachd,
m.e. ann an ainm an leabhair Call na
h-Iolaire le Tormod Calum Dòmhnallach agus ann an tiotal an òrain ‘Raoir Reubadh an Iolaire’ le Murchadh MacPhàrlain. Lorgar fiolair(e) cuideachd, le f ro-leasaichte; coim. GA feagal < eagal < SG ecal.
Is math dh’fhaodte gur h-ann fo bhuaidh a
riochd ghinidich a thàrmaich an cruth iolaire,
agus am facal a’ buntainn do Rang II boireann nan ainmearan an-diugh (coim. làmh, gin. sg. làimhe), ged a gheibhear gin. sg. iolarach air uairean, agus dùnadh connragach aige (coim. Rang V (a)
cathair, gin. sg. cathrach). Ach chan eil cinnt carson a
chaidh SG ilar fir. na ainmear boireann
san Nua-Ghàidhlig – tha iolar fireann fhathast an Gàidhlig na h-Èireann.
Cha d’ fhuaradh lorg air coltas fireann
air an fhacal iolair ann an Gàidhlig
na h-Albann ach anns a’ chunntas a rinn Máirtín Ó Murchú air Gàidhlig Pheairt
an Ear: iolair mór, an iolair; ach chan fhaodar cus earbsa a
chur ann an iolair mòr, air a bheil
coltas fireann, agus an iolair, air a
bheil coltas boireann, ri thaobh.
Gheibhear An t-Iolaire Mòr aig ScotlandsPlaces, ach ’s e mearachd tras-sgrìobhaidh
a tha sin agus An t-Ionaire Mòr an
dà chuid ann an Leabhar nan Ainmean agus air a’ chiad mhap shia-òirlich aig an
OS. ’S e ainm aibhne a th’ anns An
t-Ionaire Mòr (NF 8136), a ruitheas seachad air Rudh’ an Ionair (sic) gu Loch
Druidibeag. A rèir cruth bun na h-aibhne, is iongantach mana h-e ‘pit’ as ciall
do dh’ionair(e) an seo (Dwelly, ‘pudenda’);
coim. ainmean a leithid Gobhal na
Caillich ann am Borghaston ann an Leòdhas (NB 1842). Tha Creag na h-Iolaire aig NF 9465.
Tha iolairin
‘isean iolaire’ aig Forbes na Gaelic Names
of Beasts 7c, aig a bheil an t-aon dùnadh meanbhach ’s a gheibhear ann an cailin ‘caileag’ (Geàrr-Ghràmar na Gàidhlig, d. 124, §93 (iv)).